مفهوم مقام چیست؟

مفهوم مقام اندکی با ابهام همراه است ولی دو نوع استنباط از آن وجود دارد. اگر به مفهوم ساده موقعیت اجتماعی به کار برود متضمن آن است که با مجموعه­ای از اختیارات و تعهدات همراه باشد. در برخی از مواقع هم به منظور مشخص نمودن موقعیت اجتماعی خاصی نسبت به سایر موقعیت­ها به کار می­رود. بدین جهت و به طور کلی ارزیابی مجموعه­ای از اختیارات و تعهدات بیانگر تعیین محل و موقعیت اجتماعی است. به همین ترتیب موقعیت یک مدیر هم مقام تلقی می­گردد اما ممکن است به عنوان بیان کننده منزلت اجتماعی همان موقعیت هم مورد استفاده قرار بگیرد (یعنی به عنوان شغلی بلند مرتبه). اگر چه بسیاری از مدیران مقام را همتراز منزلت شغلی می­انگارند، ولی در برخی از موارد که آن را هم­تراز با موقعیت اجتماعی قرار می­دهند و در قالب حقوق و تعهدات بخصوص جای می­دهند. طرح طبقه­بندی مشاغل بیانگر چنین شیوه تفکر است. نخستین گام در اجرای این موضوع بررسی دقیق همه مشاغل در محدوده­ای مشخص می­باشد که در آن نسبت به ارائه تعاریف و ارزشیابی مشاغل در رابطه با ابعادی مشخص همانند مسئولیت، مهارت، پیچیدگی و توان جسمی انجام کارها اقدام می­کنند. دومین گام عبارتست از تعیین رتبه­های مشاغل بر حسب امتیازهای مربوط به هر یک از ابعادی که به گونه­های مختلف ضریب داده شده­اند. در برخی از موارد همین رتبه­ها را مستقیماً به نظام اجرت مربوط می­سازند.

بدین ترتیب در قالب تعریف مقام، نخستین اقدام شامل بررسی درون مایه­های شغلی خواهد بود، به عبارت دیگر بررسی موقعیت اجتماعی شغل (در محدوده حقوق و وظایف) در حالیکه اقدام دوم عبارتست از ارزشیابی مراحلی که به مشخص نمودن رتبه شغلی نسبت به سایر مشاغل منجر می­گردد (مقام به عنوان رتبه یا منزلت اجتماعی). با وجود آنکه غالباً مدیران مفهوم مقام را در قالب گام دوم جستجو می­نمایند ولی به این نکته چندان توجه ندارند که به گونه دیگری اقدام نخستین را هم در نظر دارند.

بنابراین، مقام، به معنی موقعیت اجتماعی، به صورت برخورداری از یک سلسله حقوق و تعهداتی که به همراه خود دارد تعریف می­شود. اکنون ضروری است اضافه شود که این‌گونه حقوق و تعهدات یا از مقام دارنده آن ناشی می­شود و یا از اقدامات مربوط به آن.