سرمایه اجتماعی | سطوح سرمایه اجتماعی | نحوه ايجاد، حفظ و نابودي سرمايه اجتماعي

سرمايه اجتماعی واقعأ ایده نويی نيست، شرايطی که موجب شده اين مفهوم به گونه ای مطرح شود تا مردم به آن ها فکر کنند و اهميت و فايده آن را تشخيص دهند، نو است. سرمايه اجتماعی سازمان، به عنوان منبع ناشی از روابط اجتماعی درون سازمان تعريف می شود که از طريق گرايش به هدف جمعی و اعتماد مشترک سطوح اعضا مشخص شده است.

در بررسی های و مطالعات در مورد سرمایه اجتماعی می توان به سه گروه از افراد و نظریه پردازان برخورد کرد. گروه اول سرمايه اجتماعی را به مثابه منبعی که کارها را از طريق يک کنشگر مرکزی تسهيل می کند، تأکيد دارد. از اين ديدگاه سرمايه اجتماعی می تواند موفقيت های مختلف افراد و گروه ها را در يک هماورد رقابتی بيان کند. گروهی ديگر از تحقيقات سرمايه اجتماعی، آن را نتيجه ساختاری ارتباطی بين افراد و بين گروه ها در درون اجتماعات می دانند که به اين اجتماعات انسجام بخشيده و از مزايای ارتباطی بهره مند می سازد. گروه سوم نگاه دو سويه متعادل نسبت به ابعاد داخلی و خارجی دارند. اين ديدگاه عمدتاً با نگرش سيستم های باز به شکل گيری سرمايه اجتماعی می پردازد.

سطوح سرمایه اجتماعی

نطریه های سرمایه اجتماعی این مفهوم را در سه سطح بررسی کرده اند:

سطح فردی یا خرد: به طور معمول، هر یک از افراد جامعه در شبکه یا شبکه ها یی عضویت دارند. منافع ناشی از این عضویت می تواند برای فرد مفید واقع شود . فوکویاما به این سطح دقت دارد.

سطح گروهی یا میانه: روابط مبتنی بر اعتماد میان اعضا ی گروه موجب تشکیل سرمایة اجتماعی می شود. این سرمایه در اختیار تمامی اعضای گروه قرار دارد تا از آ ن برای پیشبرد امورشان استفاده کنند. کلمن و پاتنام به این سطح پرداخته اند.

سطح اجتماعی یا کلان: تعداد زیاد گروه های داوطلبانه در جامعه و روابط افقی میان آنها که مبتنی بر اعتماد است، سرما یه ای اجتماعی را تولید می کند که همة اعضای جامعه از آن بهره مند خواهند بود. فوکویاما، پاتنام و بوردیو به این سطح توجه داشته اند.

نحوه ايجاد، حفظ و نابودي سرمايه اجتماعي

بعضي عوامل را، كه خود نتيجه تصميمات افراد هستند مطرح می کنیم كه به ايجاد يا نابودي سرمايه اجتماعي كمك مي كنند.

فروبستگي: اثر فروبستگي، بويژه با درنظرگرفتن سيستمي شامل والدين و كودكان به خوبي مي تواند مشاهده شود. در اجتماعي كه مجموعه وسيعي از انتظارات و تعهدات، بزرگسالان را به هم پيوند مي دهد، هر بزرگسالي مي تواند از حساب مشترك خود با ديگر بزرگسالان براي كمك به نظارت و كنترل فرزندانش استفاده كند.

ثبات: عامل دومي كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثير مي گذارد ثبات ساختار اجتماعي است. هر شكل سرمايه اجتماعي به استثناي شكلي كه از سازمانهاي رسمي با ساختارهاي مبتني بر مشاغل نشأت مي گيرد، به ثبات وابسته است. درهم گسيختگي سازمان اجتماعي يا روابط اجتماعي مي تواند براي سرمايه اجتماعي بسيار ويرانگر باشد.

ايدئولوژي: عامل سومي كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثير مي گذارد ايدئولوژي است ايدئولوژي مي تواند با تحميل اين خواست به فرد كه به سود چيزي يا كسي غير از خودش عمل كند، سرمايه اجتماعي به وجود آورد. اين امر در اثراتي آشكار است كه ايدئولوژي مذهبي در واداركردن افراد، به توجه به منافع ديگران دارد.

عوامل ديگر: اگرچه عوامل گوناگون ديگري وجود دارد كه بر ايجاد و نابودي سرمايه اجتماعي تاثير مي گذارد تنها يك دسته بزرگ آنها بويژه مهم است. و آن، دسته اي از عواملي است كه افراد را كمتر به يكديگر وابسته مي كند. رفاه و فراواني عامل مهمي در اين دسته است؛ منابع رسمي حمايت در زمان نياز (انواع گوناگون كمك دولت) عامل ديگري است. حضور اين عوامل گوناگون اجازه مي دهد كه هر سرمايه اجتماعي كه به وجود آمده است مستهلك گرديده و تجديد نشود. زيرا به رغم جنبه منفعت عمومي سرمايه اجتماعي، هرچه بيشتر افراد از يكديگر درخواست كمك كنند، مقدار سرمايه اجتماعي كه ايجاد مي شود بيشتر خواهدبود.