مکتب روابط انسانی

در سال ۱۹۲۳ شرکت وسترن الکتریک با همکاری موسسه تکنولوژیک ماساچوست تحقیقاتی را در یکی از کارخانه های خود در هائورن برای بررسی میزان تاثیر روشنایی محیط در تولید، آغاز کرد. دو محقق به نام بوش و بارکر این تحقیقات را انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که وقتی به روشنایی محیط کار افزوده شود، تولید نیز افزایش می یابد، اما در تجربه دیگری با شگفتی مشاهده کردند هنگامی هم که از روشنایی محیط کار بشدت کاسته می شود؛ تولید همچنان افزایش می یابد و این به نظر غیرمنطقی می رسید. بعد از سه سال بوش و بارکر به این نتیجه رسیدند که در علوم اجتماعی برخلاف علوم تجربی نمی توان تاثیر یک متغییر را بتنهایی با ثابت نگهداشتن سایر متغیرها بررسی کرد؛ بنابراین، پینشهاد کردند که از دانشمندان علوم اجتماعی نیز در این تجربیات استفاده شود.

با مشخص شدن تاثیر مهمی عوامی از قبیل انگیزه و روحیه کارکنان، تیم تحقیقاتی دیگری به رهبری التون مایو[۱] از دانشگاه هاروارد و همکارانش (مانند روث لیسبرگر[۲] ووایت هد[۳]) مسئولیت ادامه کار را به عهده گرفتند و تحقیقات خود را تا اوایل دهه ۱۹۳۰ ادامه دادند.

تحقیقات تیم مایو نشان داد که میزان تولید، تابع همکاری های گروهی است. به عبارت دیگر، تبدیل گروه (به معنای تجمعی از افراد ) به تیم (به معنای تشریک مساعی افرادی برای نیل به اهدافی مشترک و از پیش تعیین شده)، عامل اصلی در میزان تولید است. این تحقیقات همچنین نشان داد که ایجاد روحیه همکاری و شور و اشتیاق در کارکنان، به دلیل توجه و علاقه ای بود که هم سرپرستان کارخانه و هم تیم تحقیقاتی مایو نسبت به کار آنان از خود نشان دادند. روابط دوستانه این تیم با کارگران شرکت کننده در تحقیق، به جای روابط خشک معمول در آن زمان، همچنین اعتبار دادن به نظرهای آنها و دخالت دادنشان در تصمیم گیریها از جمله عوامل مهمی بودند که در ایجاد انگیزه و روحیه قوی در کارکنان تاثیر بسزایی داشتند و باعث افزایش تولید گردیدند. به طور خلاصه، می توان گفت ایجاد روابط انسانی میان کارگران و سرپرستان، عاملی مهم و تعیین کننده در افزایش تولید و کارآیی کارکنان بوده است.

در مقایسه با نهضت مدیریت علمی که طراحی صحیح مشاغل، انتخاب مناسب، آموزش و ایجاد انگیزه در فرد را از جمله عوامل مهم در افزایش تولید می داند، در مطالعهات هاتورن، گروه و رفتار گروهی مهمترین عامل در تقویت روحیه، ایجاد جوی مناسب و در نتیجه، افزایش تولید دانسته شده است.

مطالعات التون مایو در هاتورن سرآغاز جنبشی بود که بعدها به نام نهضت یا مکتب روابط انسانی مشهور شد و تا به امروز ادامه دارد؛ همان گونه که نظرات و مفاهیم نهضتی مدیریت علمی نیز امروزه در قالب مهندسی صنایع متبلور گشته است.

[۱]- Elton Mayo

[۲]- Roethlisberger

[۳]- Whitehead