اصول نگارش و جزئیات صوری در یک مقاله علمی

وقتی مقاله ی خود را می نویسید، می بایست اصول نگارش و جزئیات صوری را رعایت نمایید و پس از پایان نگارش خود نیز می بایست مقاله ی خود را ویرایش و با دقت غلط گیری نمایید. توصیه می شود پیش از آغاز نگارش خود، در خصوص موقعیت خطابی خود و توجه به جزئیات صورت و نکاتی که می بایست رعایت نمایید تصمیم گیری کنید و پس از پایان نگارش، کارنوشت خود را اصلاح نمایید.

موقعیت خطابی

اصطلاح خطابی، به ارتباط شما با خوانندگان بالقوه اشاره دارد و معمولاً در موقعیت خطابی شرایطی لحاظ می شود که نویسنده برای متقاعد ساختن یا آگاهی بخشیدن به خوانندگان خود در مورد پذیرش عقیده یا دیدگاه خاصی به کار می برد.

در موقعیت خطابی پنج مولفه ی مهم در نظر گرفته می شود که عبارتند از:

۱) هدف، ۲) شخصیت، ۳) خوانندگان یا مخاطبان، ۴) موضوع، ۵) لحن.

هدف

در ابتدا باید هدف خود از نگارش را تعیین نمایید. اینکه به چه منظوری می نویسید یا ارائه دهنده ی چه مطلبی هستید نیز می تواند بر هدف شما تاثیر بگذارد. هدف نگارنده ضرورتاً نباید بزرگ و دست نیافتنی باشد. اگر شما به عنوان نگارنده ی یک مقاله بتوانید به خواننده ی خود نشان دهید که درک درستی از موضوع مورد نظر داشته و به نکات مهمی در این زمینه دست یافته اید، در کار خود موفق بوده اید.

شخصیت

اصطلاح شخصیت برای توصیف هویتی که نویسنده یا گوینده برای خود بر می گزیند به کار می رود. شما می توانید شخصیت خود را با مخاطب خود هماهنگ سازید. دقت داشته باشید که خواننده ی شما فقط از طریق نوشته ی شما پی به شخصیت شما خواهد برد.پس، می بایست طوری بنویسید که نوشته ی شما معرف خوبی برای شخصیت شما باشد.

خوانندگان یا مخاطبان

پیش از آغاز نگارش، مخاطبان خود را مشخص نمایید. تصمیم های شما در مورد این که چه مطلبی را در کارنوشت خود بگنجانید و چه لحنی را برگزینید بستگی به این دارد که مخاطب شما فردی عادی است یا یک متخصص و کارشناس.

موضوع

نوع مطالبی که شما در کارنوشت خود می گنجانید بستگی به موضوع شما دارد. پس می توان گفت که موضوع مهمترین مولفه در موقعیت خطابی است. شما برای نگارش خود می بایست حکم یا قضیه ای را طرح نمایید که نوشته ی شما در کل کارنوشت حول محور آن بچرخد. پس، اگر می خواهید خوانندگان شما درک درستی از نوشته ی شما داشته باشند، می بایست موضوع یا محتوا را به خوبی در متن جا بیندازید.

لحن

هدف، شخصیت، مخاطب، و موضوع در انتخاب لحن مناسب موثر می باشند. اگر مخاطبان شما افراد عادی هستند، می بایست لحن مناسب آنان و عاری از واژگان و اصطلاح های فنی را به کار ببرید. اما، اگر خوانندگان شما متخصصان می باشند، انتخاب لحن تخصصی نه تنها نامناسب نیست، بلکه به شما وجهه ی مناسبی نیز خواهد بخشید.

توجه به جزئیات صوری

اصول صوری نگارش

وقتی مقاله یا کارنوشت خود را می نویسید، اصول زیر را رعایت کنید:

۱- کارنوشت خود را همیشه تایپ کنید.

۲- از حروف یا قلم استاندارد و نوار چاپ نو استفاده کنید.

۳- از کاغذ معیار A4 استفاده کنید.

فاصله گذاری و حاشیه ها.

توجه به فاصله گذاری و حاشیه ها نه تنها نشانگر دقت و ظرافت است، بلکه گاهی خواننده را از گیجی و سردرگمی نجات می دهد. برای اینکه کار خود را در این زمینه درست انجام دهید، به نکات زیر توجه کنید:

۱- فقط از یک طرف کاغذ استفاده کنید.

۲- همه ی متن حتی نقل قول های طولانی دارای تورفتگی را یک خط در میان بنویسید.

۳- بین بخش های اصلی، عنوان و بخش بالا و پایین نقل قول های طولانی دارای تورفتگی یک تا دو سطر فاصله بگذارید.

۴- صفحه ی منابع و پی نوشت نیز یک خط در میان نوشته شود.

۵- اگر پانوشت یا زیرنویس دارید، فاصله ی متناسب برای آن در نظر بگیرید.

شماره گذاری

در زمینه ی شماره گذاری صفحه ها نکات زیر را در نظر بگیرید:

۱- از اولین صفحه ی متن شماره گذاری را شروع کنید. البته انتظار نداشته باشید که در نشریه نیز شماره گذاری شما رعایت شود.

۲- شماره ی صفحه را یا در گوشه ی سمت چپ بالای صفحه یا در وسط پایین صفحه بنویسید.

علامت گذاری

یکی از مهمترین مولفه ها در نگارش علامت گذاری است. گاهی یک علامت یا نشانه معنی کل جمله و پیام را تغییر می دهد، گاهی با کمک یک نشانه یا علامت می توان معنایی را رساند که واژه ها و لفظ ها از آن عاجزند.
با کمک علامت گذاری درست می توان:

۱- به خواننده کمک کرد مطلب را راحت و دقیق متوجه شود.

۲- لحن و آهنگ، زیرو بم، و شدت عواطف را رساند.

۳- درنگ ها را مشخص ساخت.

۴- بخش ها را به هم مرتبط یا از هم جدا ساخت.

انواع علامت ها یا نشانه ها

در اینجا انواع علامت های متداول در نگارش مطرح می گردند.

ویرگول یا کاما (،)

از ویرگول در موارد زیر استفاده می شود:

۱- برای جدا کردن مطلب مقدماتی از بقیه ی جمله.

۲- برای جدا کردن اقلام یک مجموعه.

۳- برای جدا کردن مطلب مجزا از بقیه ی جمله.

۴- برای جدا کردن اقلام جمله های شرطی در زمانی که جمله ی شرط در اول به کار رود، اما اگر جمله ی شرط بعد از پاسخ شرط بیاید، نیازی به کاما نیست.

خط تیره (-)

برای جدا کردن عناصر ضروری در یک جمله از خط تیره استفاده می شود. اگر عنصر در دل جمله باشد، آن را درون دو خط تیره می گذارند. تاکید خط تیره از پرانتز یا ویرگول بیشتر است.

کاربرد خط تیره در فارسی

۱- برای مشخص کردن موارد زیر مجموعه یا فرعی به کار می رود و پیش از مورد قرار می گیرد.

۲- برای جدا کردن اعداد یا حروف

۳- برای جدا کردن گفتگوی بین دو نفر

۴- برای نشان دادن واژه ها یا صفت های مرکب در زمانی که دو واژه مفهوم واحدی به خود گرفته اند.

نقطه ویرگول یا نیم نقطه یا سمی کالن (؛)

از نقطه ویرگول در موارد زیر استفاده می شود:

۱- برای ربط دو جمله واره ی مستقل به هم.

۲- برای ربط دو جمله واره که توسط یک قید ربط، به هم پیوسته اند.

۳- به عنوان سوپر ویرگول در مجموعه هایی که دارای تقسیم های فرعی ای هستند که توسط ویرگول از هم جدا می شوند.

دو نقطه (:)

از دو نقطه در موارد زیر استفاده می شود:

۱- برای ارائه ی اقلام در یک مجموعه

۲- برای ارائه ی نقل قول مستقیم

حروف ایتالیک یا شکسته

از حروف ایتالیک در موارد زیر استفاده می شود:

۱- برای نشان دادن واژه ها یا عبارت های خارجی هم خط که در دل همدیگر می آیند.

۲- برای نشان دادن تاکید روی یک واژه یا عبارت.

پرانتز ()

از پرانتز در موارد زیر استفاده می شود:

۱- برای اشاره به اطلاعات در یک جدول

۲- برای افزودن تفسیر یا توضیحی که از نظر ساختار مستقل از بقیه ی جمله است.

۳- برای برشمردن موارد درون یک بند یا پاراگراف.

۴- برای مستند کردن نقل قول های داخل متن.

۵- هرگاه نام پیشین یا لقب فرد یا شهر یا … را بخواهیم بیاوریم.

کروشه []

از کروشه در موارد زیر استفاده می شود:

۱- برای جدا کردن اطلاعات درون پرانتز.

۲- هرگاه بخواهیم واژه یا عبارتی را به متن اصلی اضافه کنیم، این امر در نقل قول های مستقیم متداول است.

۳- هرگاه هنگام نقل قول واژه یا مطلب ناخوانا یا مبهم وجود داشته باشد که با حدس یا گمان نقل شود.

اعداد

در نوشتن اعداد موارد زیر را رعایت کنید:

۱- برای نوشتن اعداد اعشاری یا کمتر از یک، از ممیز استفاده کنید.

۲- عدد اول جمله را با حروف بنویسید.

۳- عددهایی که صفتی را توصیف می کنند در فارسی با حروف بنویسید و در انگلیسی بین عدد و صفت یک خط تیره ی کوچک قرار دهید.

۴- در هنگام نوشتن تاریخ، روز قبل از ماه و ماه قبل از سال نوشته شود.

۵- در فارسی عددهای ترتیبی را به صورت حرفی، ولی در انگلیسی یک تا نه را به صورت حرفی و بالاتر را به صورت عددی بنویسید.

اصلاح کارنوشت یا مقاله

وقتی نسخه ی اولیه ی کارنوشت یا مقاله ی خود را نوشتید، آن را در چند نوبت مطالعه کنید تا خطاهای احتمالی را یافته و رفع نمایید.

اصلاح ساختار و سبک

بار اول که متن خود را می خوانید، به سازمان و محتوای کلی آن، یا به سخن دیگر به ساختار و سبک آن توجه کنید. در اینجا باید در مورد ترتیب ارائه ی عقاید یا مولفه های مربوط به موقعیت خطابی تصمیم بگیرید.

پس توصیه می شود در این مرحله موارد زیر را لحاظ کنید:

حذف:

در هر موقع که تشخیص دادید مطالبی اضافی و بی ربط در متن یا کارنوشت شما وجود دارد، از حذف آن ها هراس به خود راه ندهید؛ به سخن دیگر، “کوتاه و گزیده گوی چو در”

افزایش:

در هر موقع که مطالب و اطلاعات جدیدی را یافتید که برای کارنوشت شما مفید به نظر رسید و یا احساس کردید که برای روشنتر شدن موضوع به توضیح های بیشتری نیاز است، به هیچ وجه کوتاهی نکنید.

مرتب کردن دوباره:

در هر موقع که فکر می کنید مطالب شما ترتیب منطقی ندارند و یا آشفتگی بر مطالب حاکم است و این امر ممکن است خواننده را گیج و سردرگم نماید، بخش های اصلی مطالب خود را از نو مرتب کنید.

جایگزین کردن:

در هر موقع که مطالب یا شواهدی را یافتید که به نظر ارجح بر مطالب و شواهد پیشین شما هستند، و یا بنا به دلایلی احساس کردید که مطالب قبلی قانع کننده نیستند، نمونه یا مطالب تازه را جانشین مطالب یا نمونه های قبلی نمایید.

اصلاح بندها یا پاراگراف ها

پس از اصلاح محتوا و ساختار کلی، به تک تک بندها بپردازید و در اصلاح بندها به نکات زیر توجه کنید:

۱- هر بند از تمرکز و یکپارچگی درونی برخوردار باشد.

۲- زبان و لحن به کار رفته در هر بند ملموس، روشن و واقع بینانه باشد.

۳- واژگان و عبارت های غیرضروری در بند وجود نداشته باشد.

اصلاح جمله ها.

پس از اصلاح بندها، به تک تک جمله ها پرداخته و نکات زیر را لحاظ کنید:

۱- جمله صریح و ساده باشد.

۲- جمله های مبهم و چند معنایی اصلاح شوند.

۳- جمله های بسیار طولانی به جمله های کوتاه تر تبدیل شوند.

۴- جمله ی کوتاه و منقطع به شکل یک جمله ی موثر نوشته شوند.

اصلاح واژه ها

واژه گزینی یکی از مهارت های مهمی است که به نویسنده شخصیت مورد نظر را می بخشد. پس، در انتخاب واژه ها می بایست دقت زیادی شود.

در هنگام اصلاح کارنوشت از نظر واژه های مورد استفاده، به نکات زیر توجه کنید:

اگر بتوانید یافته های خود را به زبانی ساده و صریح ارائه دهید، این نشانه ی تسلط شما بر موضوع است.

در حد امکان از فعل های محتوایی (یعنی فعل هایی که معنی را در دل خود نهفته دارند) استفاده کنید.

سعی کنید کمتر از اسم واره ها استفاده نمایید.

سعی کنید بیشتر از حالت معلوم فعل ها استفاده نمایید و فقط از حالت مجهول زمانی استفاده کنید که چاره ای جز آن ندارید.

اصلاح دستوری و املایی

پس از انجام اصلاح ها، کارنوشت خود را از نظر دستوری، علامت گذاری و املای واژه ها را اصلاح کنید. در اصلاح کارنوشت از نظر املایی توصیه می شود متن را از پایین به بالا مطالعه و غلط گیری نمایید. این کار از انحراف ذهن شما به سوی معنی جلوگیری می نماید.

در تصحیح دستوری و املایی به نکات زیر توجه کنید:

۱- هر جمله از نظر دستوری صحیح باشد.

۲- بین فاعل و فعل تطابق وجود داشته باشد.

۳- مرجع ضمیرها مشخص باشد.

۴- تا حد امکان از حالت معلوم در جمله ها استفاده شده باشد.

۵- از تکرار اجتناب شده و تا حد امکان از سبک های متفاوت جمله نویسی استفاده شده باشد.

۶- تا حد امکان جمله ها روان بوده و از جمله های مشکل و گیج کننده اجتناب شده باشد.