والدین و شیوه‌های فرزندپروری | شیوه فرزندپروری مقتدرانه | شیوه فرزندپروری مستبدانه | شیوه فرزندپروری سهل‌گیرانه

والدین و شیوه‌های فرزندپروری

دایانا بامریند در یک رشته تحقیقات، با زیر نظر گرفتن والدینی که با فرزندان پیش‌دبستانی خود تعامل می‌کردند، اطلاعاتی را در مورد شیوه‌های فرزندپروری گردآوری کرد معلوم شد که فرزندپروری دو جنبه دارد، جنبه اول، پرتوقع بودن است. برخی از والدین، معیارهایی عالی برای فرزندانشان مقرر می‌کنند و از آنها توقع دارند که این معیارها را برآورده سازند. والدین دیگر، توقع خیلی کمی دارند و به ندرت سعی می‌کنند رفتار فرزندانشان را تحت تأثیر قرار دهند. جنبه دوم، پاسخ‌دهی است. برخی والدین، نسبت به فرزندان خود پذیرا هستند و به درخواست‌های آنها پاسخ می‌دهند. آنها غالباً به بحث آزاد و گفتگو با فرزندانشان می‌پردازند. برخی والدین هم، طردکننده و بی اعتماد هستند. ترکیبات گوناگون پرتوقعی و پاسخ‌دهی، شیوه‌های فرزندپروری را به بار می‌آورد.

روی سه مورد از آنها تأکید کرد: مقتدرانه، مستبدانه و سهل گیرانه.

شیوه فرزندپروری مقتدرانه

فرزندپروری مقتدرانه، متناسب‌ترین روش فرزندپروری است. والدین مقتدر، درخواست‌های معقولی برای پختگی دارند و این درخواست‌ها را با تعیین محدودیت‌ها و اصرار بر آنکه کودک باید از آنها تبعیت کند، به اجرا می‌گذارند. در عین حال، آنها صمیمیت و محبت نشان می‌دهند، صبورانه به نقطه نظرهای فرزندشان گوش می‌کنند و مشارکت در تصمیم‌گیری خانوادگی را ترغیب می‌نمایند. فرزندپروری مقتدرانه روشی منطقی و دموکراتیک است که طی آن، حقوق والدین و کودکان محترم شمرده می شود.

شیوه فرزندپروری مستبدانه

والدینی که از شیوه مستبدانه استفاده می‌کنند، نیز متوقف هستند ولی برای پیروی کردن آن چنان ارزش زیادی قائل هستند که فرزندشان دوست ندارد، پیروی کند. «همان کاری را که من گفتم انجام بده!» نگرش این والدین است، در نتیجه، چون آنها انتظار دارند فرزندانشان از دستورات بزرگترها بی‌چون و چرا اطاعت کنند، کمتر به گفتگو با آنها می‌پردازند. اگر کودک اطاعت نکند، والدین مستبد به فشار و تنبیه متوسل می‌شوند.

بامریند دریافت کودکان پیش دبستانی که دارای والدین مستبد می‌باشند، مضطرب، گوشه‌گیر و ناخشنود هستند. وقتی که آنها با همسالانشان تعامل می‌کردند، در صورت ناکامی، با خصومت واکنش نشان می‌دادند. دخترها وابسته و بی‌علاقه به کند و کاو بودند و از تکالیف چالش‌برانگیز، عقب‌نشینی می‌کردند.

والدین سخت‌گیر یا مستبد که دارای خانواده‌های سختگیر می‌باشند، ویژگی‌های زیر را دارند:

• در این خانواده‌ها، قوانین مشخصی و معینی وجود دارد و انتظارات والدین از فرزندان تعریف شده است. والدین، خود قوانین را وضع می‌کنند و رأی و نظر فرزندان را دخالت نمی‌دهند، فرزندان ملزم به اطاعت کورکورانه از قوانین بوده و در صورت عدم اطاعت بازخواست می‌شوند تحمیل قوانین به صورت انعطاف‌پذیر است.
• روابط والدین استبدادی است یعنی با فرزندان خود، رابطه یک طرفه برقرار می‌کند. والدین خشم و نارضایتی خود را بروز می‌دهند و پنهان نمی‌کنند.
• قوانین و انتظارات به طور واضح ابلاغ می شود.
• بیشتر از تنبیه استفاده می‌کنند.
• والدین اصل را بر منفی بودن فرزندان می‌گذارند.
• محبت و صمیمیت در خانواده بسیار کم است. محیط خانه، محیطی خشک و به دور از محبت است.
• والدین خواسته‌ها، نیازها و امیال و نظریات فرزندان را در نظر نمی‌گیرند.
• والدین رفتاری خشونت‌آمیز دارند و بر نظریات و مقرراتی که خود وضع کرده‌اند، پافشاری و اصرار می‌ورزند. هیچ گونه انعطافی از خود نشان نمی‌دهند.
• به امور فرهنگی، معنوی و ارزشی چندان توجه نمی‌شود.
• والدین با سخت‌گیری بیش از اندازه، حس مسئولیت‌پذیری را در فرزندان از بین می‌برند و در آنها ایجاد سرخوردگی می‌کنند.

این والدین که می‌توان از آنها تحت عنوان والدین خودکامه نیز نام برد، والدینی هستند که صرفاً به فرزند خود می‌گویند که چه باید بکند.

شیوه فرزندپروری سهل‌گیرانه

والدینی که از شیوه سهل‌گیرانه استفاده می‌کنند، مهرورز و پذیرا هستند ولی متوقع نیستند و از هر گونه اعمال کنترل خودداری می‌کنند. والدین آسان‌گیر به فرزندانشان اجازه می‌دهند در هر سنی که هستند خودشان تصمیم بگیرند. در حالی که هنوز قادر به انجام این کار نیستند. آنها می‌توانند هر وقت که دوست دارند، غذا بخورند و بخوابند و هر قدر که می‌خواهند تلویزیون تماشا کنند. مجبور نیستند طرز رفتار خود را یاد بگیرند یا کارهای خانه را انجام دهند اگرچه، برخی از والدین سهل‌گیر، واقعاً معتقدند که این روش بهترین است. خیلی دیگر از توانایی خود در تأثیر گذاشتن بر رفتار فرزندشان مطمئن نیستند و از لحاظ خود بی‌کفایت و بی‌برنامه هستند.

بامریند دریافت که فرزندان والدین سخت‌گیر خیلی ناپخته هستند آنها در کنترل کردن تکانه‌هایشان مشکل داشتند وقتی از آنها می‌خواستند کاری را انجام دهند با تمایل آنها مغایر بوده نمی‌کردند آنها بسیار پرتوقع و وابسته به بزرگترها بودند و در مقایسه با کودکانی که والدینشان کنترل بیشتری اعمال می‌کردند، در تکالیف پیش‌دبستانی استقامت کمتری نشان می‌دادند. رابطه بین تربیت آسان‌گیر و رفتار وابسته، خصوصاً در پسرها نیرومند بود.

والدین آسان‌گیر دارای ویژگی‌های رفتاری زیر هستند:

• کودکان خود را کاملاً آزاد می‌گذارند و آنها را به حال خود رها می‌کنند.
• در این خانواده‌ها قوانین ارتباطی وجود ندارد.
• کودکان را به رعایت آداب و قوانین زندگی وادار نمی‌کنند.
• این والدین به هر حال فکر می‌کنند آینده نگر نیستند آنان از کودکان خود انتظاری نداشته و انتظارات و قوانین خانواده به طور واضح به فرزندان ابلاغ نمی‌شود.
• انتظارات و خواسته‌های والدین از یکدیگر مشخص و منطقی نیست.
• در برابر خواسته‌های (هرچند غیرمنطقی) فرزندان تسلیم شده، به کودک باج می‌دهند.
• والدین در یک مسیر حرکت نمی‌کنند، در این خانواده‌ها، ارتباط ناهمسان وجود ارد.
• نقش والدین در خانواده ریاست است نه مربی‌گری.
• توقع انتظار ناچیزی برای رفتار مستقل و رشد یافته‌ای خود دارند.
• به رفتار و عکس‌العمل فرزندان بازخوردنشان نمی‌دهند.
• در این نوع خانواده‌ها تظاهرات آزاد میان فرزندان به وفور مشاهده می‌شود.
• تظاهرات آزاده تکانشی در فرزندان تقویت می‌شود (ثبات خلقی ندارند).