چرخه زندگی سازمان ” طبقه بندی ادیزس “

مدلی که ادیزس برای شناسایی دوره عمر سازمان ارائه داده است یکی از جامع ترین مدل های رشد سازمانی است(سیروس والهی، ۱۳۸۱). سایت تخصصی ایساک ادیزس جهت ترویج و آموزش نظریه وی در مورد دوره عمر سازمان و چگونگی تشخیص و درمان بیماریهای سازمانی است، پرسشنامه ای سه مرحله ای وجود دارد که برای تعیین موقعیت سازمان بر روی منحنی دوره عمر آن طراحی شده است (سیروس و الهی، ۱۳۸۳). بر اساس نظریه ادیزس دوره عمر سازمان به ده مرحله تقسیم می شود .

ایجاد

اولین دوره از حیات یک سازمان، ایجاد نامیده می-شود. سازمان هنوز ایجاد نشده است و تاکید بر ایده ها و امکاناتی است که درآینده تحقق آنها محتمل است. اگر ایده ها مورد آزمایش و ارزیابی قرار نگیرند سازمان آمادگی روبرو شدن با واقعیات را پیدا نمیکند، و قبل از تولد میمیرد.

طفولیت

زمان واقعی طفولیت سازمان از آن لحظه ای شروع میشود که بخشی از تعهدات شرکاء یا موسسین سازمان به اجرا درآیند. دوره طفولیت، دوره مدیریت در سازمان است. سازمان برای ادامه حیات به دو چیز احتیاج دارد : وجود نقدینگی و علاقه و تعهد بنیانگذار.

رشد سریع

این دوره زمانی است که ایده های سازمان به عمل تبدیل شده و نقدینگی و حجم فعالیت سازمان متعادل شده است. اگر تاکید بر ایجاد سیستمهای اداری ساختار سازمانی وجود نداشته باشد و مدیریت به صورت نهادی عمل نکند، عارضه ای بروز خواهد کرد به نام تله بنیانگذار. تله بنیانگذار به معنای این است که با مرگ بنیانگذار، احتمالا سازمان نیز نابود خواهد شد.

بلوغ

در این دوره سازمان دوباره متولد میشود. این دوره یکی از مشکل ترین مراحل دوره عمر سازمان است. از بارز ترین مشکلات این دوره صف آرایی افراد قدیمی در مقابل تازه وارد ها، تضاد و بی ثباتی در اهداف سازمانی و نا هماهنگی در سیستمهای جبرانی و تشویقی است.

تکامل

تکامل نقطه ای است بهینه از منحنی حیات سازمانی که تعادل کامل بین کنترل پذیری و قابلیت انعطاف در سازمان وجود دارد. وجود سیستمهای تخصصی و نهادی بودن دیدگاه و تفکر خلاق از مشخصه های این دوره میباشد. سازمان تلاش خواهد کرد که در این دوره باقی بماند سازمان به گونه ای قابل پیش بینی، توان اجرایی خود را افزایش داده است و توانایی برآوردن نیاز مشتریان را، به طور مستمر دارا میباشد. اگر سازمان در این دوره انرژی حیاتی خود را تقویت ننماید و کارآفرینی از سازمان رخت بر بندد، سازمان به دوره بعدی یعنی ثبات وارد خواهد شد.

ثبات

اولین دوره پیری در چرخه حیات یک سازمان است. سازمان هنوز قدرتمند است اما به تدریج قابلیت انعطاف، نوآوری و شهامت خود را از دست میدهد. تضاد سلیقه ها در این دوره کمتر دیده میشود ، اعتماد فزاینده ای نسبت به آنچه در گذشته به انجام رسیده وجود دارد. سازمان دارای موقعیتی با ثبات در بازار است و احساس خطر و فوریت در کارها مشاهده نمیشود. سازمان در این دوره، سیستمها، فعالیت ها ، یکپارچگی و قابلیت اداری یک سازمان در دوره تکامل را داراست، در حالی که فاقد فعالیت پر انرژی کارآفرینی میباشد .

اشرافیت

در این دوره، انجام امور تشریفاتی رواج پیدا میکند. سازمان از نظر نقدینگی ثروتمند است. پولها علاوه بر اینکه در جهت سودآوری هزینه میشود، در جهت کنترل سیستم و تشکیلات نیز مصرفمیگردد. نوآوری در داخل سازمانها بسیار کم است و کارها طبق روال گذشته و با تاکید بر دستاوردهای گذشته صورت می گیرد.

بوروکراسی اولیه

در این دوره، به جای اینکه برای رفع مشکلات به وجود آمده به دنبال “چه باید کرد” باشند تاکید بر پرسیدن چه کسی مقصر است” رایج میگردد. جنون و سوءظن سازمان را فرا میگیرد و کشمکش، از پشت خنجر زدن و مبارزه تن به تن بسیار رایج میگردد. با افزایش بد گمانی ها، نیروهای توانمند یا شرکت را ترک میکنند یا بیرون انداخته میشوند این وضع تا زمانی که سازمان ورشکست شود یا دولت آن را تحت حمایت خود درآورد، ادامه پیدا میکند.

بوروکراسی

در این دوره، سازمان در هم ریخته و بی نظم است. دارای سیستمهای فراوان و عملکرد ناچیز است و نمیتواند منابع کافی برای خود ایجاد کند. کاغذ بازی، وجود مقررات دست و پا گیر و باند بازیهای سیاسی نوآوری و خلاقیت را از بین برده است.

مرگ