چرخش شغلی
کارایی خدمات الکترونیک
سپتامبر 3, 2014توانمند سازي کارکنان
سپتامبر 3, 2014چرخش شغلي به اين معنا مي باشد که افراد را از سمت هاي فعلي خود به پست و مسئوليت ديگري منتقل نماييد(اسکات،۱۳۷۵). در واقع چرخش شغلي يک ﺭﺍﻫﺒﺮﺩ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻳﻚ ﻓﺮﺩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻮﻗﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻛﺎﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺮﺍﺭ می گیرد.
چرخش شغلي ﺭﻭﺷﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺁﻥ می توان اعضايي ﺭﺍ ﻛﻪ ﺟﺰﻳﻲ ﻧﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻳﺪﺷﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩ ﻛﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ، ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻛﻠﻲ ﻧﮕﺮ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﻭﺳﻴﻊ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﻙ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. و يا به عبارتي ديگر چرخش شغلي ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﻃﻴﻔﻲ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻋﻼﻗﻪ ﻭ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎﺭ. به عبارتي ساده تر «چرخش شغلي» در تشکل ها يعني اينکه مدير تشکل در دوره هاي زماني مختلف و به تناسب فعاليت ها و برنامه هاي تشکل وظايف و مسئوليت هاي متفاوتي را به اعضاي تشکل واگذار نمايد تا هم زمينه اي فراهم گردد تا فرد با ساير فعاليت ها آشنا شود و استعداد‌هايش کشف گردد و هم مهارت هاي فرد به عنوان يک عنصر فعال فرهنگي افزايش و ارتقا يابد(حقايق،۱۳۸۰).
چرخش شغلي عبارت است از جابجاي كاركنان در مشاغل مشابه و در زمان مشخص چرخش شغلي معمولاٌ به منظور افزايش روحيه و كاهش نارضايتي در مشاغل ساده به كار گرفته مي شود در برنامه ريزي چرخش شغلي كاركنان به صورت دوره اي در مشاغل ساده و مشابه تعويض شغل مي دهند جابجايي شغل، خستگي و يكنواختي در مشاغل ساده را كاهش مي دهد از مزاياي ديگر اين روش ايجاد انعطاف پذيري در سازمان و آموزش نيروي كار مي باشد ضمن آنكه تأمين نيرو را نيز موجب مي شود(مشبکي، ۱۳۷۷).
چرخش شغلي روشي است كه به وسيله آن مي توان كاركناني را كه جزيي نگر هستند و ديدشان تنها به حوزه كاري خودشان محدود مي گردد، تبديل به افراد كل نگر كرد كه مسائل را در ابعاد وسيع تر مي بينند و درك مي كنند. علاوه بر اينكه چرخش در مشاغل مختلف باعث افزايش دانش و تجربيات فرد مي گردد، از خستگي و ملامت روحي نيز مي كاهد و اين امر موجب تحرك فكري و خلاقيت و نوآوري مي شود. همچنين عملكرد فرد در سمت ها و مسئوليت هاي مختلف، معيار خوبي براي ارزيابي و سنجش توانايي هاي او خواهد بود(سلطاني، ۱۳۷۹).
چون تامين نيازهاي آموزشي تئوري اعم از آموزش هاي پايه، تخصصي و عالي و همچنين آموزش هاي عملي و حضوري، نيازمند صرف زمان و هزينه و منفك شدن از كاراست، لذا برنامه ريزان آموزشي سعي مي كنند براي صرفه جويي در زمان مورد نياز براي آموزش و تسريع در ايجاد توانايي در نيروي انساني سازمان، قسمتي از آموزش هاي حرفه اي و عملي را درحين خدمت به كاركنان آموزش دهند.
چرخش در مشاغل فرآيندي است كه طي آن كاركنان يك سازمان در سطوح مختلف در مشاغل هم خانواده به صورت جابجايي انجام وظيفه مي كنند. چرخش شغلي يكي از روش هايي است كه مي توان بدان وسيله يكنواختي در كارها را رفع و انگيزه كاركنان را به مرور دروني كرد(محمدي،۱۳۸۲).
چرخش شغلي يکي از مهمترين انواع آموزش نيز محسوب مي شود، زيرا در سازمان هاي پيشرفته اعتقاد بر اين است که سطح کيفي پرسنل مهم ترين عامل موفقيت مي باشد و اين امر از طريق آموزش حين کار حاصل مي شود مثلا در موسسات ژاپني آموزش هاي حين کار همراه با تکنيک چرخش مشاغل به عنوان اصلي ترين محور آموزش مديران محسوب مي شود و به آموزش هاي خارج از محيط کار چندان اهميتي داده نمي شود. اين آموزش ها از طريق جابجايي در مشاغل مختلف صورت مي پذيرد و رايج ترين و منطقي ترين روش براي بهسازي منابع انساني است. در اين روش جابجايي افراد در مشاغل مختلف در يک قسمت بر اساس برنامه زمان بندي شده تحت عنوان ( کارراهه) صورت مي گيرد و طي آن کارمند در هر شغل مهارت هاي اصلي را ياد گرفته و به متخصص آن شغل تبديل مي شود، مجددا انتقال و جابجايي صورت گرفته و آنقدر تداوم مي يابد تا فرد با ساير مشاغل افقي هم سطح خود آشنا شود و جابجايي افقي صورت گيرد. پس از اين مرحله انتقال افراد از قسمتي به قسمت ديگر صورت مي گيرد. بديهي است چرخش کار در اين مراحل براي هر نوع مسير شغلي متفاوت مي باشد و مدت زمان متفاوتي را نيز به خود تخصيص مي دهد. در سازمان هاي ژاپني معمولا وقتي جابجايي و چرخش شغلي فرد پايان مي يابد او به مرز ۴۰ سالگي رسيده و از اين پس با استفاده از تجربيات حاصل از چرخش در مشاغل مختلف و تخصص ها و مهارت هاي کسب شده مدير با ارزشي براي سازمان به حساب مي آيد(سعادت،۱۳۸۳).
کارشناسان چرخش مشاغل را در سازمان هاي سراسر دنيا توصيه مي کنند ليکن علت موفقيت اين تکنيک درکشورهايي مثل ژاپن آن است که مديران چنين موسساتي نيروي انساني خود را در استخدام مادام العمر داشته و بخوبي درک مي کنند که آموزش هاي طراحي شده در جهت پرورش آنان صورت مي گيرد و ازاين رو در مقابل آن مقاومت نمي نمايند. در حال حاضر در ديدگاه مديريتي جديد بيش از آنکه به تخصص گرايي اهميت دهند، به برخورداري مديران از کل نگري و اشراف آنان به اهداف سازمان ها بها مي دهند. ژاپني ها به بهترين وجهي به اين نکته توجه و عمل کرده اند در ژاپن هر فرد قبل از مدير شدن به يک Generalist تبديل مي شود. از نظر آنان مدير کل نگر براي سازمان ها بسيار مهم و مفيد هستند؛ زيرا مي توانند در تدوين استراتژي سازمان نقش بسزايي داشته باشند. در واقع يکي از محسنات چرخش مشاغل در سطوح مديريتي را مي توان تبديل مديران متخصص به مديران کل نگر دانست( مير سپاسي، ۱۳۷۳).
