سکونت گاه های غيررسمی

نوعي سکونت گاه غيرمجاز است که توسط تهي دستان شهري اغلب در پيرامون (خارج از محدوده) شهرها پديد مي آيد. اين گونه سکونت گاه ها به علت غير رسمي بودن، از برنامه ريزي و طراحي شهري برخوردار نيست و از خدمات عمومي محروم است. اسکان غير رسمي چنان به بخشي از حيات شهري تبديل شده است که در جاي جاي جهان نام خاص خود را دارد. سکونت گاه هاي غير رسمي  به دليل عدم نظارت و کمک دولتييا شهرداري ها، سکونت گاه هاي خودرو و يا سکونت گاه هاي بي ضابطه نيز خوانده مي شوند. گاهي به علت سکونت گروه هاي بسيار فقير به نام سکونت گاه هاي خلقي نيز شناخته شده اند و اما بيشتر به دليل موقعيت مکاني انها در پيرامون شهرها، آنها را حاشيه اي مي نامند. به دليل انبوهي و تراکم بيش از حد جمعيت در زاغه ها و سکونتگاه هاي غيررسمي، تماس فيزيکي دائم و تمرکز و مجاورت افراد حساس و واگيردار در جمعيت شهري باعث انتقال امراض واگيردار مي گردد. گاهي اين حاشيه ها، از جمله در شهرهاي بزرگ امريکاي لاتين به درون شهرها نفوذ مي کنند و ضمن گسترش در مکان هاي نامساعد مانند دره ها، گودها، مسيلها و کوه ها در پيکر اصلي شهر ادغام مي شوند. بخش غيررسمي از بخش رسمي مستقل نيست، چرا که هر دو بخش از راه عقد قرارداد، حق انتخاب و جريان هاي سرمايه و کار با هم مراوده دارند. سکونت گاه هاي حاشيه اي در شهرهاي ايران به تدريج با بهبود وضع اجتماعي و اقتصادي ساکنان و اتصال به پيکر شهر تغيير وضعيت داده و بصورت بخشي از شهر اصلي در مي آيند و يا در صورت فاصله بيشتر از مادر شهر، خود به شهر مستقل تبديل مي شوند (مانند اسلامشهر تهران). از اين رو گاهي به اين نوع حاشيه نشيني، سکونت گاه انتقالي نيز مي گويند.

در چند دهه گذشته رشد جمعيت و گسترش کالبدي نقاط شهري کوچک و بزرگ متناسب با روند تامين مسکن و خدمات پايه به ويژه براي گروههاي کم درآمد نبوده است و نظام برنامه ريزي نيز نتوانسته است به تقاضاي اين گروه ها متناسب با  توان مالي آنها پاسخ گويد. لذا گروه هاي بيشتري از شمول نظام رسمي برنامه ريزي خارج مي شوند و اين شکاف موجب شکل گيري پديده اي به نام اسکان هاي غير رسمي و حاشيه نشيني شده است.