تحولات جمعیتی و تنظیم خانواده در ایران

تحولات فرزندآوری و سیاست‌‌های تنظیم خانواده در ایران را به چهار دوره می‌‌توان تقسیم کرد:
دوره‌ی اول طی سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ که میزان رشد جمعیت ایران افزایش ناگهانی داشته است.‌ در اولین سرشماری در ایران در سال ۱۳۳۵، جمعیت ایران بالغ بر ۹/۱۸ میلیون نفر بود. در آن زمان ایران جزء کشورهایی به حساب می‌‌آمد که سیاست‌‌های دولت، مخالف کاهش فرزندآوری بوده است.

در دوره‌ی دوم ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، اولین موضع‌‌گیری دولت ایران در مورد تحدید موالید اتفاق افتاد. سرشماری سال ۱۳۵۵ و نتایج آن تأیید کاهش فرزندآوری در ایران به خصوص در سال‌‌های نزدیک به این سرشماری بود.
دوره‌ی سوم سال‌‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷ بود که آن را دهه‌‌ی توقف تنظیم خانواده نامیده‌‌اند. دوره‌ی چهارم نیز از سال ۱۳۶۷ آغاز شده است و تا کنون ادامه دارد .بعد از انقلاب اسلامی، سیاست‌‌های رسمی کنترل جمعیت متوقف گردید و دولت به تشویق و ترویج ازدواج در سنین پایین پرداخت و سن قانونی ازدواج برای دختران را از ۱۵ سال به ۱۳سال و پسران را از ۱۸ سال به ۱۵ سال کاهش داد.

میزان فرزندآوری از سال ۱۳۶۴ به تدریج شروع به کاهش نمود. هرچند دولت از سال ۱۳۶۷ سیاست‌های آشکاری را در جهت تعدیل نرخ رشد در پیش گرفت؛ اما باید اذعان کرد سیاست‌‌های مخفی دولت، از جمله افزایش سطح سواد، توسعه‌ی نقاط روستایی و گسترش شبکه‌‌های ‌‌بهداشتی، در کاهش فرزندآوری از نیمه‌‌ی دهه‌ی ۶۰ به بعد، تأثیر بسزایی داشته‌ است.