تعریف و مفهوم حسن معاشرت

مطابق ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی، زن و شوهر مكلف به حسن معاشرت با يكديگرند. اولین تکلیف در رابطه بین زن و شوهر، حسن معاشرت است که نقش بسیار مهمی در رابطه زوجین و استحکام خانواده ایفا می‌کند. زن و شوهر از دو خانواده متفاوت هستند و ممکن است بین آن‌ها اختلاف‌نظر پیش بیاید؛ در این حالت هر دو طرف باید با هم سازگار و مهربان باشند. در معنای حسن معاشرت نوشته‌اند: «عبارت حسن معاشرت مقابل سوءمعاشرت، به معنی نیکویی رفتار و کردار زوجین در برقراری حقوق متقابل یکدیگر است. استقرار مودت و رحمت و تربيت فرزندان صالح و بقاي خانواده، نوع خاصي از رفتار زوجين نسبت به يكديگر را طلب می‌کند كه در اصطلاح به آن حسن معاشرت گفته می‌شود. به‌طورکلی حسن معاشرت مفهومي قرآني است كه از آيه شریفه‌ ۱۹ از سوره نساء از عبارت (عاشروهن بالمعروف) گرفته‌ شده است؛ يعني با همسرانتان بااخلاق نيكو معاشرت كنيد و با آن‌ها به نيكي رفتار كنيد ».

در مورد محدوده و لوازم حسن معاشرت بیشتر نویسندگان، داوری عرف را ملاک دانسته‌اند. دکتر کاتوزیان در این باب می‌نویسند: «لوازم حسن معاشرت را به‌تفصیل نمی‌توان معین کرد؛ زیرا عادات و رسوم اجتماعی و درجه تمدن و اخلاق مذهبی در میان هر قوم، مفهوم خاصی از حسن معاشرت به وجود می‌آورد، ولی به‌اختصار می‌توان گفت تمام اموری که ازنظر اجتماعی توهین محسوب می‌شود (مانند ناسزاگویی، ایراد ضرب، مشاجره و تحقیر) یا اموری که با عشق به کانون خانواده و اقتضای محبت بین دو همسر منافات دارد، از مصداق‌های سوء معاشرت در خانواده است ».