تعریف زندگینامه و حسب حال نویسی

زندگینامه

زندگینامه گونه­ای ادبی است که به زندگی شخصی یک فرد می­پردازد که ممکن است به قلم خود او نوشته شود که به آن زندگی­نامه خود نوشته می­گویند و گاه شخصی دیگر آن­را می­نویسد. زندگی­نامه می­تواند نوعی خاطره یا سفرنامه یا تاریخ مکتوب نیز باشد به زندگی­نامه، حسب حال نیز گفته می­شود. «زندگینامه یکی از انواع کارآمد نثر برای باقی نگاه داشتن یاد و خاطره بزرگان است. زندگینامه در لغت به معنای تاریخ زندگی یا دوره­ای از زندگی شخصی در حدود اطلاعاتی است که نویسنده از احوال یک شخص بیان می­کند» . در ایران زندگینامه­نویسی سابقه طولانی دارد حتی در دوره ساسانیان نیز برخی از متونی که به زندگی افراد پرداخته شده یافت می­ شود «کتابهایی مثل اجزای خدای­نامه و حتی برخی از کتیبه­ ها همچون کتیبه بیستون از جمله این نوشته­ هاست».

تذکره­ ها و شرح­حال­ های فراوانی که در طی تاریخ ایران نوشته شده از جمله زندگی­نامه محسوب می شود که از جمله آنها می­توان به وفیات الاعیان اشاره کرد که شامل شرح زندگی هشتصد نفر از بزرگان است همچنین است تذکره الاولیا، تذکره میخانه و …

حسب حال

حسب حال نوعی زندگی­نامه است که به قلم شخص نوشته می­شود و در بر دارنده تاریخ زندگی اوست به نحوی که به کار سایرین نیز بیاید. این نوع ادبی «با خاطرات و یادداشت­های روزانه، نامه­ ها و وقایع­ نامه ها پیوستگی نزدیک دارد. هر چند خود زندگی­نامه اغلب از حوادث مهم و قابل توجه زندگی گذشته نویسنده صحبت می­کند و معمولا دوره­ای طولانی از زندگی او را در بر می­گیرد».

حسب­ حال نویسی سابقه چندانی در ایران ندارد و نسبت به سایر انواع ادبی دیرتر جا افتاده است و می توان آن­را مرهون ادبیات اعترافی دانست و علت تاخیر وقوع این امر در ایران اعتقاد نداشتن به اعتراف در اسلام است از نمونه ­های حسب ­حال نویسی در ادب فارسی می­توان به کتاب «یادداشت های قاسم غنی»، «زندگانی من» اثر ابوالقاسم لاهوتی، «تألمات» دکتر محمد مصدق، «زندگانی من» احمد کسروی ، «روزها » نوشته اسلامی ندوشن اشاره کرد. «به اعتقاد بسیاری از محققان اعترافات آگوستین قدیس نخستین زندگی نامه خودنویس در اروپا است که گزارشی بسیار شخصی از تجربه روحی و نمونه خارق العاده­ای از تحلیل عمیق روانشناختی خویش است».