سد، مفاهیم و تعاریف | عوامل مؤثر در انتخاب نوع سد | تحليل خطر سيل ناشي از شكست سد

سد، مفاهیم و تعاریف

سد الكفارات در مصر بيش از سه چهار هزار سال قدمت دارد، در گذشته چون اندازه سدها كوچك بوده، عوارض زیست‌محیطی آن‌ها ناچيز بوده است. ولي امروزه با پيشرفت سدسازي و ساخت سدهاي بزرگ، اين پارامتر، مهم و چشمگير شده است. امروزه به علت اهميت محیط‌ زیست، استفاده از انرژي برق‌آبی در حال افزايش است. بعد از چين و تركيه، بيشترين هزينه براي ساخت پروژه‌های مربوط به انرژي برق‌آبی مثل سدها در ايران صرف مي­ شود. برخي دلايل ساخت سد عبارت‌اند از:

• انباشته كردن آب و استفاده از آن در جاهاي ديگر براي اهداف گوناگون
• كنترل سيل
• اهداف تفريحي و تجاري مثل فروش آب

سدها به‌طورکلی برحسب مصالح و نوع عملکرد سازه­اي آن‌ها به چند دسته تقسيم مي­ شوند:

• سد بتني وزني
• سدهاي بتني پشت­بنددار
• سدهاي بتني قوسي
• سدهاي خاکی
• سدهای سنگریزه­ای

عوامل مؤثر در انتخاب نوع سد نیز عبارت است از :

• هندسه دره
• موجود بودن مصالح
• مقاومت پي و تکیه‌گاه‌ها
• لرزه‌خیزی منطقه و شرايط آب و هوايي
• مدت‌زمان لازم براي ساخت
• تکنولوژي موجود
• موجود بودن پيمانکار ماهر و کار بلد
• ارزيابي اقتصادي

ارزيابي ريسك شكست سد

ريسك همواره بخشی از زندگي انسان بوده و مهندسان با ريسك خو گرفته‌اند. ولي در مورد موضوعات بسيار پيچيده، مانند پروژه‌های بزرگ و خطرات بالقوه زياد در پایین‌دست سد، ريسك بسيار پيچيده شده و معمولاً در اين موارد سطح قابل‌قبول ريسك به‌وسیله استانداردها و مقررات قانوني تعيين می‌شود. يك مدل رياضي ارزيابي ريسك در صورت استفاده صحيح می‌تواند به ابزار تصمیم‌گیری تبديل شود و اطلاعات معقول‌تری نسبت به قضاوت‌های مهندسي شخصي به دست دهد. افزايش دقت تحليل شكست سد، دقت تحليل ريسك را افزايش می‌دهد.

تحليل خطر سيل ناشي از شكست سد

موضوعات اصلي در آناليز خطر شكست سد عبارت‌اند از:

• ايمني سد
• طبقه‌بندی خطر
• نقشه آب‌گرفتگی
• دستورالعمل عمليات اضطراري
• دستورالعمل عمليات نجات
• ارزيابي ريسك شكست سد
• تدوين قانون

و ساير كاربردهاي مدل‌های سيل شكست سد.

اولويت اين موضوعات، از كشوري به كشور ديگر و از موسسه‌ای به موسسه ديگر متفاوت است، اما تمام اين موضوعات بايد به تفكيك در ارزيابي ريسك شكست سد در نظر گرفته شوند.