حاکمیت شرکتی | نظامهای حاکمیت شرکتی برون سازمانی و درون سازمانی

حاکمیت شرکتی

تعاريف موجود در خصوص حاكميت شركتي در يك طيف قرار مي‌گيرند كه ديدگاه‌هاي محدود در يك سو و ديدگاه‌هاي گسترده در سوي ديگر طيف قرار مي‌گيرند. در ديدگاه‌هاي محدود، حاكميت شركتي به رابطه شركت و سهامداران محدود مي‌گردد. در طرف ديگر، حاكميت شركتي را مي‌توان شبكه‌اي از روابط در نظر گرفت كه نه تنها بين شركت و سهامداران، بلكه بين شركت و عده زيادي از ذينفعان از جمله كاركنان، مشتريان، فروشندگان، دارندگان اوراق قرضه شركت و كليه ذينفعان در شركت وجود دارد. چنين ديدگاه گسترده‌اي در قالب “تئوري ذينفعان” ديده مي شود. مخالفان اين ديدگاه بر اين باورند كه حاكميت شركتي با تمركز بر ذينفعان موضوعي اخلاقي است و در دنياي واقعي بعيد است كه سوداگران و سرمايه گذاران به انجام اعمال اخلاقي علاقه‌مند باشند؛ مگر اين‌كه بازده مالي مناسبي از انجام اين كار به دست آورند. به طور كلي تعاريف حاكميت شركتي در متون علمي داراي ويژگي‌هاي مشترك و معيني هستند كه يكي از آن‌ها “پاسخگويي” است.

مفهوم حاکميت شرکتی ناظر بر نحوه حاکميتي است که بر يک شرکت سهامي عام اعمال مي ­شود و مطابق با آن چگونگي پاسخگويي شرکت به سهامداران و همچنين ساير ذينفع­هاي سازماني­ آن شکل مي ­گيرد. بدين سبب، از نظر کارکرد شرکت­ها و همچنين کل جامعه حائز اهميت شمرده شده و در ساليان اخير توجه بسياري را به خود جلب کرده است.

طبقه بندی نظامهای حاکمیت شرکتی

تلاش هایی برای طبقه بندی نظامهای حاکمیت شرکتی صورت گرفته که با مشکلاتی همراه بوده است. با این حال یکی از بهترین تلاش ها که از پذیرش بیشتری نزد صاحب نظران برخوردار است، طبقه بندی معروف به نظام های درون سازمانی و برون سازمانی است. عبارت درون سازمانی و برون سازمانی تلاش هایی را برای توصیف دو نوع نظام حاکمیت شرکتی نشان می دهد.

 مکانیزم های برون سازمانی عبارتند از:

• نظارت قانونی: تدوین، تصویب و استقرار قوانین نظارتی مناسب
• کارایی بازار سرمایه: گسترش بازار سرمایه و تقویت کارایی آن
• نظارت سهامداران عمده: ایجاد انگیزه در سهامداران به فعالیت هایی از قبیل خرید سهام کنترلی
• نقش سرمایه گذاری نهادی: تشویق و گسترش سرمایه گذاری نهادی
• نظارت سهامداران اقلیت: احترام به حقوق سهامداران اقلیت و مجاز بودن نظارت اقلیت بر فعالیت های شرکت
• الزامی کردن حسابرسی مستقل
• فعالیت موسسات رتبه بندی: ایجاد تسهیلات برای فعالیت موسسات رتبه بندی

مکانیزم های درون سازمانی عبارتند از:

• هیئت مدیره: انتخاب و استقرار هیات مدیره توانمند خوشنام و بی طرف
• مدیریت اجرایی: تقسیم فعالیت ها بین مدیریت اجرایی و استقرار نرم افزار های مناسب
• مدیریت غیر اجرایی: ایجاد کمیته های هیئت مدیره از مدیران مستقل و غیر اجرایی (شامل کمیته حسابرسی، حقوق و …)
• کنترل های داخلی: طراحی، تدوین و استقرار کنترل های داخلی مناسب ( مالی،حقوقی، مدیریت ریسک، حسابرسی داخلی و …)
• اخلاق سازمانی: تدوین و گسترش آیین رفتارهای حرفه ایی و اخلاق سازمانی

هریک از مکانیزم های درون سازمانی و برون سازمانی، بر فرآیندها و فعالیت های شرکتها نظارت دارند و موجب ارتقای پاسخگویی و دستیابی به سایر اهداف حاکمیت شرکتی می شوند.