مفهوم تروریسم و تروریسم بین‌المللی

واژه ترور از ریشه لاتین ترس (Ters) به معنای ترساندن و وحشت است و در عربی معاصر از لغت ارهاب برای معادل آن استفاده می‌شود. برای نخسیتن‌بار در سال ۱۰۵ قبل از میلاد در امپراطوری روم وضعیت ترور کیمبریکوس (Terror Cimbricus) اعلام شد که به منزله نوعی وضعیتی اضطراری همراه با وحشت در واکنش به حملات قوم کیمبری بود. تروریسم اساساً پدیده‌ای سیاسی است. اما از سایر پدیده‌هایی که سیاسی هستند و در علم سیاست مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند از جمله پدیده‌های انقلاب، شورش، کودتا، راهزنی، جنگ، عملیات چریکی و امثال این‌ها، متفاوت است. با این‌حال، تروریسم همراه با خشونت است و سعی دارد در جامعه ارهاب و ترس و وحشت ایجاد کند تا به اهداف سیاسی خود دست یابد. تا به حال هیچ تعریف جامع و مانعی دربارۀ تروریسم ارائه نشده است که محققان و متخصصان و صاحب‌نظران این حوزه روی آن توافق داشته باشند. در نتیجه در تعریف تروریسم وحدت نظری وجود ندارد. اما صاحب‌نظران در مورد یک ویژگی آن اتفاق‌نظر دارند و آن هم این است که تروریسم همیشه با خشونت و یا تهدید به خشونت همراه است. بنابراین هرچند با اینکه هیچ توافق کلی‌ای روی تعریف واحد از تروریسم وجود ندارد، ولی به نظر می‌رسد محورهای اصلی تروریسم عبارت‌اند از: اولاً، تروریسم یک پدیدۀ کاملاً سیاسی است؛ ثانیاً، تروریسم همراه با خشونت یا تهدید به خشونت است؛ ثالثاً، تروریسم دارای عقلانیت سودمحور است؛ رابعاً، تروریسم یک پدیدۀ معنادار و حامل پیامی است. معنا یا پیام آن این است که یک تروریست در طرح خواسته‌های خود و در رسیدن به هدف خود و در رساندن مقصود و منظور خود به طرف‌های مقابل (که عمدتاً دولت‌ها هستند) به دلیل شرایط حاکم بر وضعیت موجود از راه‌هایی غیر از ترور از جمله گفتگو و مذاکره در مانده است و به نظر خودش به منظور حفظ بقاء خودش به آخرین راه‌حل یعنی ترور دست زده است.

از تعریف لغوی تروریسم گذر می کنیم و به پدیده تروریسم در سپهر بین‌المللی یا “تروریسم بین‌المللی” می پردازیم. به نظر در مواردی که اولاً مرتکب و قربانی، شهروندان دولت‌های مختلفی باشند، ثانیاً این رفتار تماماً یا جزئاً در بیش از یک کشور انجام شود، ثالثاً اهداف مورد ترور تحت حمایت بین‌المللی باشند؛ مانند غیرنظامیان بی‌گناه، دیپلمات‌های دارای استوارنامه مورد قبول و کارمندان سازمان‌های بین‌المللی که در داخل حوزه فعالیت خود عمل می‌کنند، هوانوردی غیرنظامی بین‌المللی و پست یا دیگر وسایل ارتباط بین‌المللی و رابعاً هدف از اعمال ترور، کسب نتیجه قدرت‌طلبانه باشد، آن موارد در زمره تروریسم بین‌المللی جای می‌گیرند.