معرفی درس سمینار و نحوه ارائه موفق آن

پس از پایان دوره کارشناسی و حضور در دوره کارشناسی ارشد باید در کلاس سمینار شرکت نمایید تا اینکه به تبحر لازم در ارائه مطالب تخصصی دست یابید. این توانایی با هدفی مهم در دوره ارشد در نظر گرفته می‌شود و مزایای زیادی در درس سمینار برای دانشجویان وجود دارد.

براساس تعریف های مختلفی که برای این مفهوم ارائه شده، سمینار یک واحد درسی همراه با مطالعه دقیق و فشرده یک موضوع خاص است. مبنای اصلی سمینار برگزاری بحث‌های داغ و گروهی است ولی گاهی از مقالات، ارائه‌های شفاهی و دیگر تکالیف نیز تشکیل می‌شود. کلاس‌های درس سمینار معمولاً دارای تعداد کمی دانشجو است، در نتیجه فرصت زیادی برای تمامی افراد به منظور بیان مسئله، سوال و جواب وجود دارد. هر گروه چندین بار در هفته در طول یک ترم با یکدیگر به گفتگو می پردازند.

هدف از درس سمینار چیست؟

اگر در واحد سمینار شرکت کرده‌اید، شاید از خودتان بپرسید که چرا به این واحد درسی نیاز دارید. سمینارها اغلب با حضور دانشجویان ترم‌های بالاتر انجام می‌گیرد ولی در بعضی دانشگاه‌ها حضور دانشجویان ترم های پایین تر هم الزامی است. هدف از تشکیل این گروه ها ایجاد روابط علمی بین دانشجویان و اساتید است. مسائل مورد بررسی در این کلاس ها عموماً اختصاصی بوده و از جهات مختلف به دانشجویان کمک می کند.

• استاد درس سمینار تنها کلاس را به سمت درست هدایت می کند و دانشجویان مباحث گروهی را پیش می‌برند. پس از مطرح شدن عنوان، دانشجویان شروع به گفتگو کرده و استاد تنها نظارت می‌کند. این فرآیند یک روند آماده سازی عالی برای دانشجویان برای ارائه مواد آموزشی در سطوح بعدی فعالیت هایشان به شمار می رود.
• واحد سمینار را می توان برای عرضه دیگر موضوعات مرتبط با این واحد و کمک به دانشجویان برای ارائه ایده های جدید به کار برد.
• در سمینار، موضوعات به طور دقیق بررسی می‌شوند. دانشجویان می‌توانند به فرای مبانی یک موضوع خاص حرکت کرده و روابط و برداشت هایی خاص را درک کنند.
• سمینار به دانشجویان امکان می دهد تا نکاتی را از یکدیگر یاد بگیرند. بسیاری از دانشجویان تجربه کاری خوبی دارند و می توانند این تجربیات را به دیگران انتقال دهند.
• سمینار ایده ها و تفکرات افرادی با سوابق متفاوت را در کنار یکدیگر قرار می دهد.
• سمینار قدرت انتقال مهارت های مختلف به اساتید و متخصصان آموزشی را دارد، برای نمونه قدرت شنیداری، مذاکره، رهبری، مدیریت زمان و روبرو شدن با نظرات مخالف.
• در درس سمینار، به این دلیل که دانشجویان دارای سطحی خاص از تخصص هستند، تئوری ها یا روش های جدیدی عرضه می شود. دانش افراد همیشه رو به تکامل بوده ولذا اساتید لزومی ندارند تا همه چیز را در اختیار دانشجویان قرار دهند.

چگونه می توان بیشترین بهره را از درس سمینار برد؟

اگر شما بحث مطرح شده در کلاس را به جلو پیش می برید، از قبل باید اطلاعاتی را در آن زمینه جمع آوری کنید. شما باید به طور کامل در مورد موضوع تحقیق کرده و نکات را به صورت جامع برای ارائه یادداشت کنید. در حین ارائه اطلاعات باید تماس چشمی مناسبی با تمامی افراد حاضر در کلاس داشته باشید. در حین ارائه مباحث اصلی نباید اجازه دهید تا وقفه‌ای در بیان شما صورت گیرد چون این کار به روند انتقال پیام آسیب خواهد زد. تمامی افراد حاضر در جلسه باید کاملاً حواسشان به موضوع جمع باشد و نکات لازم را یادداشت برداری کنند. پس از اتمام بحث اصلی می‌توانید به سوالات پاسخ داده و بحث را گسترش دهید. کلاس‌های سمینار در دوره کارشناسی ارشد جزو واحدهای ارتقاء دهنده دانش به شمار می‌روند. به همین دلیل است که دانشگاه ها به واحد سمینار در برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد نیاز دارند.

نحوه موفقیت در درس سمینار

آماده شدن قبل از کلاس سمینار

حتماً مطالعه داشته باشید. در حین مطالعه باید یادداشت برداری هم کنید. سوالاتی را در مورد موضوع بحث در حاشیه دست نویس‌هایتان بنویسید. همیشه به نحوه مطالعه دقت کنید چون مطالعه درست درک شما از موضوعات درسی، مواد درسی، روش های تحقیق و محتوا را ارتقاء می دهد. همیشه سوالات و مباحث را قبل از ورود به کلاس آماده داشته باشید. اگر آدم کم حرفی در کلاس هستید، روز قبل از سمینار از یکی از دوستانتان بخواهید تا با شما تمرینی داشته باشد. هرچند نباید همه چیز را به صورت طوطی وار حفظ کنید، چون در این صورت در زمان سمینار همه چیز حالتی مکانیکی و کسل کننده به خود می گیرد. همچنین همه باید در بحث مشارکت داشته باشند.

در داخل کلاس سیمنار

تمام تلاشتان را بکنید تا کل افراد حاضر در بحث از آن بهره ببرند. باید به حرف دیگران گوش دهید. مشارکت فعال داشته باشید و رفتاری محترم و انتقادپذیر داشته باشید. کنجکاوی هوشیارانه خودتان را با ارائه ایده های مختلف به رخ دیگران بکشید و تنها بر مفاهیم مرتبط با یک موضوع خاص تکیه نکنید. در زمان صحبت کردن باید به همکلاسی هایتان نگاه کنید و نه فقط استاد یا فضای خالی داخل کلاس.

از وسعت دانش خودتان بهره ببرید. مطالعات بیرونی را با مطالعات داخل کلاس ترکیب کنید. با این حال نباید زیاد بر روی دانش خود متکی باشید، چون گاهی اوقات اصلاً ارتباطی با موضوع اصلی ندارد و شما را به اشتباه می اندازد. اگر به دنبال ارائه انتقاداتی خاص نسبت به موضوع مورد بحث هستید، باید حواستان باشد که هر چیزی ارزش مطرح کردن ندارد و باید دلایلی قابل قبول ارائه کنید.

یادداشت برداری در کلاس سمینار

هرگز نباید نگارش نکات مهم کلاس سمینار را به هفته آخر بسپارید. این کار اشتباه محض است. از همان هفته اول شروع به ایده پردازی کنید. در مورد ایده هایتان با همکلاسی ها و اساتیدتان صحبت و مشورت کنید. اگر استاد برای شما مدت زمان خاصی را برای ارائه مشخص نکرده، خودتان یک مدت زمان مشخص را تعیین کنید. برای این منظور باید موضوع را تا پایان هفته سوم مشخص کنید. در هفته چهارم مواد اولیه آماده باشد. در هفته پنجم طرح اولیه ارائه آماده باشد. در هفته ششم نحوه ارائه مطالب را مشخص کنید. در هفته های بعد هم باید به تدریج ارائه اولیه و آماده سازی را به پایان برسانید تا اینکه برای ارائه نهایی کاملاً آماده باشید.

کلاس‌های سیمنار در دوره کارشناسی ارشد اولین تلاش‌های شما برای تبدیل شدن به یک فرد صاحب نظر و محقق است. باید ایده ها را به شکلی جالب و مفرح برای خودتان دسته بندی کنید. برای بحثی محترمانه خودتان را آماده کنید- همیشه باید این آمادگی را داشته باشید.

ساختار اسلایدها در کلاس سمینار

به منظور ارائه در درس سمینار، باید از نرم افزار پاورپوینت نهایت بهره را ببرید. بنابراین باید محتوای مورد نظرتان را در داخل اسلایدهایی از پیش طراحی شده قرار دهید. میزان محتوای انتقالی در هر اسلاید باید با توجه به مدت زمان کلی ارائه سمینار مشخص شود. معمولاً برای هر دقیقه از زمان ارائه سمینار یک اسلاید در نظر گرفته می شود. دلیل این امر این است که شما بتوانید توضیح دقیقی در مورد هر اسلاید ارائه دهید. هر اسلایدی که نیاز به توضیح بیشتری دارد باید وقت بیشتری را برای آن اختصاص دهید. در کل اسلایدها دارای چهار بخش اصلی هستند. بخش اول به دلیل انتخاب موضوع توسط شما مربوط می شود. در بخش دوم توضیحی کلی در مورد موضوع انتخابی ارائه می شود. در این قسمت می توانید از تحقیقات علمی پیشین نهایت بهره را ببرید و با تکیه بر برترین و مناسب ترین مطالعات، دلیلی مستحکم برای موضوع انتخابی ارائه دهید. در ادامه باید به یافته های علمی خودتان اشاره کنید. محتوای اسلاید این قسمت باید با دقت زیادی انتخاب شود چون در این قسمت قدرت و تسلط خود را بر موضوع به نمایش می گذارید. دلایل مستدل و علمی از سوی شما و ارائه درست آنها در داخل اسلایدها به نمایش توانایی علمی و عملی شما منجر خواهد شد. در انتهای فرآیند نمایش اسلایدها باید سوالاتی را مطرح کرده و آماده پاسخگویی به آنها باشید. این پرسش و پاسخ می تواند به صورت آنی در کلاس صورت گیرد یا اینکه با مطرح کردن سوالاتی پایانی، شنونده ها را به فکر فرو برده و آنها را به چالش بکشید. در حین مطرح کردن سوالات در مورد موضوع انتخابی به هیچ وجه صحبت های طرف مقابل را قطع نکنید و با آرامش کامل شنونده باشید.

برای یک سمینار ۲۰ تا ۲۵ دقیقه ای بهتر است تا از یک پاورپوینت ۲۵ اسلایدی تهیه کنید. اسلایدها باید دقیق، شفاف و قابل خواندن باشند. همیشه باید مواظب انتخاب نوع رنگ و فونت اسلایدها باشید. گاهی اوقات انتخاب نادرست این موارد باعث نابودی روند ارائه شما می شود. شما باید قبل از روز اصلی ارائه، اسلایدها را در داخل سیستم محل برگزاری سیمنار کنترل کنید تا هیچ مشکل احتمالی پیش نیاید. در صورت استفاده از انیمیشن، گراف، نمودار، جدول و یا هر ابزار جانبی ارائه در داخل اسلایدها باید از درست به نمایش درآمدن آنها در روز ارائه سمینار مطمئن شوید.

کنترل استرس

خونسرد باشید. داشتن استرس در حین ارائه باعث می شود تا تمرکز و کنترل خود بر موضوع مورد بحث را از دست داده و کل روند ارائه از دستتان در برود. داشتن استرس همیشه امری طبیعی است ولی باید آن را به نفع خود به کار ببرید. یک ارائه دهنده قدرتمند همیشه تمامی عوامل حاضر در محیط را به شکلی هنرمندان و استادانه به نفع خود مورد استفاده قرار می دهد. پس استرس را مهار کرده و آن را به ابزاری قدرتمند برای خودتان تبدیل سازید. در نهایت به توصیه های اساتید خود در مورد فرمت های استاندارد دانشگاه خود در مورد ارائه پاورپوینت و همچنین فایل مجلد پژوهش توجه ویژه داشته باشید و سعی کنید تمام نکات را ریز به ریز رعایت کنید.